Heeft gebruik van bolussen zin?
Steeds vaker wordt er gebruik gemaakt van bolussen in de (melk)veehouderij. Nu stellen wij ons de vraag als veehouder, wat hebben we aan bolussen en is het niet beter om gewoon los mineralen te voeren in de voermengwagen? Op internet zijn er meerdere artikelen te vinden die de voordelen van het gebruik van mineralenbolussen beschrijven. Dat wil niet zeggen dat het inzetten van bolussen altijd succes oplevert. Er moet een gefundeerde reden zitten achter het gebruik van bolussen. Men moet weten waar behoefte aan is en wat er in de bolus zit.
Dit artikel gaat in op de inzet, werking en onderbouwing van bolussen, en daaraan gekoppeld; de meerwaarde voor de veehouder. Zo wordt duidelijk wat er wel en niet mag worden verwacht van bolussen én hoe veehouders en adviseurs moeten omgaan met dit type producten. Ook zullen we de feiten en fabels behandelen om zo de onduidelijkheden die er bestaan over bolussen op te heffen.
Type bolussen in melkveehouderij
Binnen het assortiment bolussen zijn drie categorieën waar te nemen: snel vrijkomende bolussen, langzaam vrijkomende bolussen en bolussen ter behandeling van een probleem of aandoening. Wij hebben alle bolussen in drie categorieën opgedeeld.
Werking van bolussen in veehouderij.
De drie verschillende type bolussen hebben ook min of meer een verschillende manier van werken. Snel vrijkomende bolussen komen, zoals de naam al aangeeft snel beschikbaar voor de koe. Snel betekent binnen 12 tot 24 uur. Dat is ook nodig omdat deze bolussen worden ingezet op het moment dat de koe een hoge behoefte aan dit mineraal heeft (bijvoorbeeld calcium en fosfor rondom afkalven).
Langzaam vrijkomende bolussen zijn wat betreft werking en productie ervan iets gecompliceerder. Deze bolussen dienen lang in de netmaag te liggen en daar voor een periode van enkele weken tot meerdere maanden hun werk te doen.
Het inzetten van een bolus bij rundvee
Voordat een bolus wordt ingezet zal er over moeten worden nagedacht met welke reden en met welk doel dit gebeurd. In het geval van melkziekte is dit betrekkelijk eenvoudig: bij melkziekte is er een hoge behoefte aan calcium en/of fosfor. Dan is de Topro Calcium bolus en/of Topro Phosphorus bolus een voor de hand liggende oplossing. Voor sommige koeien zou dit zelfs een standaard behandeling kunnen zijn. Dit geldt ook voor de Topro Iron bolus voor kalveren. Lang niet iedere melkveehouder is zich er van bewust, maar ruim dertig procent van de pasgeboren kalveren heeft een ijzertekort (GD 2016). Op sommige bedrijven zou het standaard inzetten van deze bolus dan het overwegen waard zijn.
Voor langwerkende bolussen ligt dit anders. Vaak wordt er al een mineralenmengsel inclusief spoorelementen gevoerd. Theoretisch gezien moet dit mengsel afdoende zijn. Maar wanneer dieren bijvoorbeeld buiten lopen, of droog staan hebben ze geen of minder toegang tot deze mineralen. Een bolus biedt dan een uitstekende oplossing. Maar ook bij koeien die wél beschikking hebben over de gevoerde mineralen kunnen tekorten ontstaan. Het is dan wel verstandig om, voordat een bolus ingezet wordt, bloedonderzoek uit te voeren. Zo kunnen tekorten aan eventuele mineralen opgespoord worden en kan een passend plan van aanpak worden opgesteld.
Grondonderzoek is ook aan te bevelen om uit te vinden welke mineralen er in voldoende en onvoldoende mate in de bodem, en dus in de kuilen zitten. Mede hierdoor wordt voorkomen dat er te veel van bepaalde mineralen wordt gevoerd. Koper bijvoorbeeld kan schadelijk zijn wanneer er voor lange tijd een overmaat gevoerd wordt. Ook kunnen er – bij een overdosering – veel zogenaamde interacties ontstaan tussen spoorelementen, waardoor de opname wordt verminderd. Zink is hiervan een voorbeeld. Bij een verhoogde hoeveelheid zink zal de opname van o.a. koper worden verminderd.
Onderbouwing werking bolussen
Een vaak terugkerende discussie is in hoeverre de bolus ook daadwerkelijk de mineralen afgeeft die het zou moeten afgeven. Met name bij de langzaam vrijkomende bolussen wordt deze vraag regelmatig gesteld. De werking van snel vrijkomende bolussen staat minder ter discussie en hier is ook voldoende wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Zo concluderen Oetzel en Miller (2012) dat een gerichte aanpak met calciumbolussen voordelen biedt, zelfs voor koeien met een lage melkziekte incidentie. Bij langzaam vrijkomende bolussen staat regelmatig de werking wel ter discussie. Om te meten in welke mate de bolus de spoorelementen afgeeft is bloedonderzoek nodig.
Ook wordt er onderzoek gedaan bij gefistuleerde koeien, waarbij de bolus meerdere malen uit de koe wordt gehaald en gewogen. Op deze manier wordt de afbraaksnelheid van de bolus in kaart gebracht. Zowel bloedonderzoek alsook onderzoek met gefistuleerde koeien is uitgevoerd bij het INRA, een gerenommeerd Frans onderzoeksinstituut. Hierbij heeft men gekeken naar de gewichtsafname van de High Trace bolus en de hoeveelheid koper in het bloed, na toediening van de bolus. Hierin is duidelijk te zien dat het gewicht van de High Trace bolus geleidelijk afneemt volgens verwachtingen (figuur 5) en dat het gehalte aan koper in het bloed (figuur 6, groene balk) stijgt ten opzichte van de controlegroep na toediening van de bolus.
Feiten en fabels over bolussen
Zoals eerder al beschreven heerst er onder veehouders en adviseurs nog veel onduidelijkheid als het gaat om de werking en betrouwbaarheid van bolussen. Ook zitten er grote verschillen tussen bolussen van de verschillende leveranciers. Niet alle bolussen berusten namelijk op hetzelfde werkingsprincipe. Daarom volgen hier enkele feiten en fabels over het Topro bolussen assortiment en mineralenvoorziening in het algemeen:
Feiten
- Een bolus geeft zekerheid wat betreft de hoeveelheid mineralen en/of spoorelementen die een dier binnen krijgt.
- Het is goed om met enige regelmaat bloedmonsters te nemen en deze te onderzoeken op mineralenvoorziening.
- Tankmelkonderzoek geeft een beeld van de mineralenvoorziening op koppelniveau. Dat wil niet zeggen dat er geen koeien met mineralentekorten zijn.
- Er is grondig (wetenschappelijk) onderzoek gedaan naar de werking van de Topro bolussen.
- Er moet een onderbouwd plan zitten achter het gebruik van bolussen. Het zomaar inschieten van een bolus om er maar zeker van te zijn dat behoeftes gedekt zijn is niet altijd zinvol en kan schadelijk zijn.
Fabels
- Met een mineralenbolus is de totale vitamine- en mineralenbehoefte van mijn vee gedekt.
- Een bolus vervangt een mineralenmengsel.
- Een bolus werkt net zo snel als een injectie.
- Je moet altijd twee bolussen inschieten zodat ze tegen elkaar aan liggen en elkaar continu aantikken en hiermee mineralen afgeven.
- De bolus moet een beschermlaag bevatten, anders wordt het aangevreten door penssappen en is de afgifte niet regelmatig.
Conclusie bolussen
Er zijn meerdere type Topro bolussen met elk hun eigen specifieke functie. Over deze bolussen kan worden gezegd dat er grondig onderzoek aan ten grondslag ligt, zodat de werking ervan gegarandeerd kan worden. Dat wil niet zeggen dat het ‘zomaar’ inzetten van bolussen altijd succesvol is. Er moet een onderbouwd plan zitten achter het gebruik van bolussen. Bij bepaalde bolussen betekent dit dat bloedonderzoek en/of tankmelkonderzoek een goed uitgangspunt is om te bepalen of en zo ja, welke bolus er ingezet moet worden. Op deze manier kan er optimaal gebruik worden gemaakt van de meerwaarde van de bolus. Op het moment dat er voor een specifiek probleem of gebeurtenis een passende bolus wordt ingezet zal deze bolus ook zeker een meerwaarde bieden aan de boer. Het is dus absoluut geen zogenaamde black box, maar een uitstekende tool om te gebruiken tijdens problemen en/of tekorten.
Bronvermelding
Boerderij 31 augustus 2016: GD waarschuwt voor standaard extra ijzer voor kalf
G.R. Oetzel, B.E. Miller (2012) Effect of oral calcium bolus supplementation on early-lactation health and milk yield in commercial dairy herds, J. Dairy Sci. 95:7051-7065
Veeteelt 2016, schieten met vitaminen en mineralen
CVB 2005, Handleiding Mineralenvoorziening Rundvee, Schapen, Geiten – Commissie Onderzoek Minerale Voeding